ریزش موی تلوژن افلوویوم علل، علائم، تشخیص و درمان

ریزش موی تلوژن افلوویوم(Telogen Effluvium) یکی از انواع ریزش مو است که بسیاری از افراد، به خصوص زنان، در دوره ای از زندگیشان آنرا تجربه میکنند. این مشکل که البته معمولا به صورت موقت بروز میکند، زمانی رخ میدهد که تعداد زیادی از موها به شکل ناگهانی وارد فاز استراحت از چرخه ی رشد خود می شوند و پس از گذشت چند ماه ریزش پیدا میکنند. ریزش موی تلوژن افلوویوم میتواند نگران کننده باشد، چرا که بر زندگی افراد تاثیر داشته و اعتماد به نفس آنها را تحت تاثیر قرار می دهد اما خوشبختانه، در بیشتر موارد قابل رسیدگی و درمان است. در این مقاله به تعریف تلوژن افلوویوم، علل و علائم و روش های درمانی آن می پردازیم.

تلوژن افلوویوم چیست؟

تلوژن افلوویوم (Telogen Effluvium) نوعی از ریزش موی غیر زخم شونده ( Non-Scarring Alopecia) است که به صورت منتشر (Diffuse) و اغلب به صورت حاد (Acute) بروز می کند. این نوع از ریزش مو کاملا بر چرخه ی رشد مو تاثیر میگذارد به شکلی که تعداد زیادی از موها، به طور ناگهانی، وارد فاز استراحت (Telgon Phase) می شوند و پس از چند ماه شروع به ریزش میکنند.

تعریف و توضیح تلوژن افلوویوم

تلوژن افلوویوم یک اختلال واکنشی است که در اثر استرس های متابولیک، تغییرات هورمونی یا مصرف برخی داروها ایجاد می شود. اتفاقی که می افتد این است که، موها به جای اینکه به طور طبیعی وارد فاز رشد (Anagen Phase) شوند، زودرس و ناگهانی وارد فاز استراحت (Telogen Phase) می شوند. موهای تلوژن به دلیل شکل ریشه خود، به عنوان موهای چماقی (Club Hair) نیز شناخته می شوند.

چرخه ی رشد مو و نقش آن در تلوژن افلوویوم

چرخه رشد مو شامل سه مرحله اصلی است که شامل آناژن (مرحله رشد فعال)، کاتاژن (مرحله انتقالی) و تلوژن (مرحله استراحت) می شود. در پوست سر افراد سالم، حدود 85 درصد موها در مرحله آناژن قرار دارند و به طور فعال رشد می‌کنند. این مرحله می‌تواند حدود 4 سال دوام داشته باشد. در مقابل، حدود 15 درصد موها در مرحله تلوژن هستند. این مرحله معمولاً 3 تا 4 ماه طول می‌کشد و در آن، مو متوقف شده و در انتظار جایگزینی توسط موی جدید می‌ماند. مرحله کاتاژن، به عنوان مرحله انتقالی، کوتاه‌ترین دوره است و تنها 1 تا 2 درصد موها را شامل می‌شود.

در شرایط طبیعی، رشد یک موی جدید در مرحله آناژن باعث هل دادن موی قدیمی در مرحله تلوژن و ریزش آن می‌شود. اما در صورت وقوع یک استرس متابولیک یا تغییرات هورمونی، این چرخه طبیعی مختل می‌شود. در تلوژن افلوویوم، استرس باعث ورود ناگهانی و دسته‌جمعی تعداد زیادی از موهای در حال رشد (آناژن) به مرحله استراحت (تلوژن) می‌شود. این وضعیت منجر به ریزش موی پراکنده و قابل توجهی می‌گردد که معمولاً ظرف 1 تا 6 ماه بعد از حادثه رخ می‌دهد. موهایی که در این شرایط می‌ریزند، به عنوان موی کلاهکی (club hair) شناخته می‌شوند که ریشه سفید و مشخصی دارند. 

تفاوت ریزش موی تلوژن افلوویوم با سایر انواع ریزش مو

تلوژن افلوویوم نوعی ریزش موی غیر اسکاردهنده است که با ریزش موی پراکنده و اغلب گذرا شناخته می‌شود. این بیماری از جهات گوناگون با سایر انواع ریزش مو متفاوت است که برخی از آنها رو در اینجا ذکر کرده ایم:

1. آلوپسی آره‌آتا: در آلوپسی آره‌آتا، سیستم ایمنی به فولیکول‌های مو حمله کرده و باعث ریزش تکه‌ای مو در نواحی مشخص می‌شود. در مقابل، تلوژن افلوویوم پراکنده است و به یک الگوی خاص محدود نمی‌شود.
2. آناژن افلوویوم: آناژن افلوویوم ناشی از عواملی مانند شیمی‌درمانی است که مستقیماً به موهای در حال رشد (آناژن) آسیب می‌رساند. در تلوژن افلوویوم، موها به دلیل ورود زودرس به فاز تلوژن و بدون آسیب مستقیم به فولیکول دچار ریزش می‌شوند.
3. آلوپسی آندروژنتیک: آلوپسی آندروژنتیک (ریزش موی ژنتیکی) با نازک شدن تدریجی مو، معمولاً در ناحیه تاج سر یا خط رویش مو مشخص می‌شود. برخلاف آن، تلوژن افلوویوم ریزش سریع و موقت موهای پراکنده را به همراه دارد.

علل ریزش مو تلوژن افلوویوم

تلوژن افلوویوم به وضعیتی می گویند که در اثر عوامل مختلف فیزیولوژیکی، محیطی و هورمونی رخ می‌دهد و باعث ورود ناگهانی بخش قابل توجهی از موهای در حال رشد (مرحله آناژن) به مرحله استراحت (مرحله تلوژن) می‌شود. در این بخش عوامل اصلی که باعث بروز تلوژن افلوویوم می‌شوند را مورد بررسی قرار میدهیم.

عوامل استرس‌زا: فیزیکی، روانی و محیطی

استرس شدید، چه از نوع روانی و چه فیزیکی، می‌تواند عاملی کلیدی در ایجاد تلوژن افلوویوم باشد. استرس فیزیکی شامل مواردی مانند بیماری‌های شدید، تب بالا، عفونت‌های گسترده یا آسیب‌های بدنی است. بیماری‌هایی نظیر آنفلوآنزا یا عفونت‌های شدید تنفسی که با تب همراه هستند، می‌توانند به ریزش موی حاد منجر شوند. همچنین، استرس‌های روانی ناشی از وقایع زندگی نظیر مرگ عزیزان یا مشکلات عمده مالی می‌تواند بر چرخه طبیعی رشد مو تأثیر بگذارد. عوامل محیطی نظیر قرارگیری در معرض سموم و فلزات سنگین (مانند جیوه و سرب) نیز بر سلامت فولیکول مو تأثیر منفی دارند.

تغییرات هورمونی و تأثیر آنها بر ریزش مو

تغییرات هورمونی، به ویژه نوسانات شدید استروژن و پروژسترون، یکی دیگر از عوامل شایع ریزش مو در تلوژن افلوویوم است. زنان پس از زایمان به طور ویژه مستعد این نوع از ریزش مو هستند، که به تأثیرات افت سریع استروژن پس از زایمان نسبت داده می‌شود. تغییرات هورمونی دیگری مانند کم‌کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید نیز نقش مهمی در اختلال چرخه رشد مو ایفا می‌کنند. در این شرایط، عدم تعادل هورمونی می‌تواند باعث شود تعداد زیادی از موها به طور همزمان وارد مرحله تلوژن شوند. همچنین، تغییرات مرتبط با قطع ناگهانی داروهای ضدبارداری هورمونی ممکن است چنین اثری داشته باشد.

کمبود مواد مغذی و تأثیر آن بر سلامت مو

سلامت فولیکول‌های مو به تغذیه مناسب و کافی بستگی دارد. کمبود آهن یکی از عوامل تغذیه‌ای اصلی در ریزش موی تلوژن افلوویوم به شمار می‌رود. هنگامی که آهن کافی در بدن موجود نباشد، اکسیژن‌رسانی به فولیکول‌های مو کاهش می‌یابد و چرخه رشد مو مختل می‌شود. کمبود سایر مواد مغذی اساسی مانند روی، پروتئین، و ویتامین D نیز در بروز این حالت تأثیر دارند. رژیم‌های غذایی سخت و فاقد پروتئین می‌توانند باعث کاهش انرژی مورد نیاز بدن و اختلال در سیستم‌های حیاتی، نظیر وضعیت طبیعی موها، شوند.

بیماری‌ها و داروها

بیماری‌های مزمن متابولیک، به‌ خصوص دیابت کنترل‌ نشده یا بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس، می‌توانند به ریزش موی پراکنده منجر شوند. همچنین، برخی داروها به عنوان عوامل زمینه‌ساز این نوع ریزش موی غیر اسکاردهنده شناخته شده‌اند. بتا بلوکرها، رتینوئیدها (از جمله مصرف بیش از حد ویتامین A)، داروهای ضدانعقاد خون، کاربامازپین و داروهای تیروئیدی (مثلاً پروپیل تیواوراسیل) از جمله داروهایی هستند که می‌توانند در بروز تلوژن افلوویوم نقش داشته باشند. مصرف داروهای شیمی‌درمانی نیز باعث تخریب مستقیم فولیکول‌های مو می‌شود، اما این حالت معمولاً به آناژن افلوویوم مربوط است.

جراحی و بیهوشی

جراحی‌های بزرگ و فرایندهای بیهوشی عمومی، به دلیل استرسی که به بدن وارد می‌کنند، می‌توانند باعث شروع تلوژن افلوویوم شوند. این موضوع به دلیل اثر سرکوب‌کننده بر رشد مو و ورود زودهنگام موهای آناژن به فاز تلوژن است. در این موارد، جراحی اغلب یک عامل مؤثر بر کل بدن است که به دنبال آن ریزش مو به طور موقتی رخ می‌دهد.

علائم ریزش موی تلوژن افلوویوم

ریزش موی ناگهانی و قابل توجه

در صورت بروز تلوژن افلوویوم حاد، ریزش موی ناگهانی و قابل توجه (acute diffuse hair loss) یکی از اصلی‌ترین علائم است. این ریزش به ویژه زمانی مشهود می‌شود که موهای آسیب‌دیده همراه با شانه زدن یا شستشوی موها به آسانی از بین بروند. آزمایش کشش مو (Hair Pull Test) که شامل کشیدن ملایم موها است، معمولاً در این مرحله مثبت بوده و چندین تار مو (حداقل چهار تار) را جدا می‌کند.

نازک شدن موها

یکی دیگر از علائم رایج تلوژن افلوویوم نازک شدن موها (Hair Thinning) است، اما برخلاف سایر انواع ریزش مو مانند آلوپسی آره‌آتا (Alopecia Areata)، در این حالت نواحی کاملاً طاس مشاهده نمی‌شود. در عوض، اغلب بیماران از کاهش تراکم کلی مو شکایت دارند، که ممکن است به خصوص در زمان رسیدگی به موها بیشتر نمایان شود.

کم پشت شدن موها در کل سر یا نواحی خاص

در ریزش مو اتلوژن افلوویوم، ریزش مو معمولاً به شکلی پراکنده و در کل سر (Diffuse Shedding) رخ می‌دهد. این نوع کم‌ پشتی اغلب در پوست سر قابل مشاهده است، اگرچه تفاوت‌های فردی می‌تواند باعث شود که در برخی موارد نواحی خاص مانند نواحی نزدیک خط رویش مو (Hairline) بیشتر تحت تأثیر قرار گیرد. این پراکندگی معمولا به صورت متقارن است.

تفاوت در ضخامت موها

به دلیل ورود درصد بالایی از موهای آناژن (Anagen Hair) به فاز تلوژن (Telogen Phase)، بیماران ممکن است متوجه تفاوت اندازه و ضخامت تارهای موی خود شوند. کاهش یا ناهماهنگی در ضخامت موهای جدید، یکی دیگر از ویژگی‌های بارز تلوژن افلوویوم است. در این شرایط، موهای آناژن کوتاه‌تر و ضعیف‌تر از حد معمول هستند.

تخشیص ریزش موی تلوژن افلوویوم

برای تشخیص ریزش موی تلوژن افلوویوم عمدتا به صورت بالینی بررسی ها انجام می شود و به شناسایی علائم، معاینه فیزیکی و در موارد خاص آزمایش های تکمیلی مرتبط بستگی دارد. در اینجا به طور خلاصه مراحل تشخیصی را مورد بررسی قرار میدهیم.

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی پوست سر و مو اولین گام در تشخیص ریزش موی تلوژن افلوویوم است. در تلوژن افلوویوم، پوست سر طبیعی به نظر می‌رسد و هیچ اسکار یا التهاب مشخص وجود ندارد. ریزش موی پراکنده و تقارن آن در کل سر (Diffuse Hair Shedding) معمولاً مشهود است. آزمایش کشش مو (Hair Pull Test)، که شامل کشیدن ملایم تارهای مو است، در مرحله حاد مثبت است و حداقل چهار موی تلوژن با ریشه کلاهکی (Club Hair) جدا می‌شود.

آزمایش خون

آزمایش خون برای بررسی علل زمینه‌ا ی ریزش مو ضروری است. ارزیابی کم‌ کاری تیروئید (Hypothyroidism) از طریق اندازه‌گیری سطح تیروتروپین (TSH) در بیمارانی که علائمی مثل خستگی یا افزایش وزن دارند، قابل انجام است. کمبود آهن با اندازه‌ گیری سطح فریتین (Ferritin)، اشباع آهن (Iron Saturation) و آهن سرم (Serum Iron) بررسی می‌شود. کمبود فریتین، حتی با فریتین نرمال در موارد التهاب یا عفونت، می‌تواند نشانه‌ای از کمبود آهن باشد.

بیوپسی پوست سر در صورت لزوم

در مواردی که شفافیت کافی برای تشخیص وجود ندارد، بیوپسی پوست سر می‌تواند تأیید کننده تشخیص باشد. نمونه‌ برداری با بیوپسی پانچ نشان‌ دهنده درصد بیشتری از فولیکول‌های مو در مرحله کاتاژن یا تلوژن است. اگر حداقل 25 درصد از فولیکول‌ها در مرحله تلوژن باشند، تشخیص تلوژن افلوویوم قابل تأیید است.

بررسی تاریخچه یا سابقه پزشکی بیمار

گرفتن شرح حال دقیق جهت شناسایی عامل محرک ضروری است. استرس متابولیک، تغییرات هورمونی، مصرف دارو یا رژیم غذایی خاص معمولاً 3 ماه قبل از شروع ریزش مو وجود دارد. بیماران اغلب به ارتباط این عوامل با ریزش مو بی‌توجه هستند.

انواع ریزش موی تلوژن افلوویوم

تلوژن افلوویوم حاد (Acute Telogen Effluvium)

تلوژن افلوویوم حاد نوعی ریزش موی غیر اسکاردهنده (Nonscarring Alopecia) است که به طور ناگهانی شروع می‌شود و کمتر از 6 ماه طول می‌کشد. این وضعیت معمولاً در نتیجه ی یک استرس متابولیک، تغییرات هورمونی یا مصرف دارو رخ می‌دهد. در تلوژن افلوویوم حاد، درصد زیادی از موهای آناژن (Anagen Hair) وارد فاز استراحت یا تلوژن (Telogen Phase) می‌شوند، که منجر به ریزش پراکنده مو می‌شود. این وضعیت اغلب خود محدود شونده است و با رفع عامل محرک، رشد مو معمولاً طی چند ماه به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

تلوژن افلوویوم مزمن (Chronic Telogen Effluvium)

تلوژن افلوویوم مزمن یک وضعیت با شروع تدریجی است و معمولاً بیش از 6 ماه طول می‌کشد که بیشتر در زنان میانسال دیده می‌شود و ممکن است بدون وجود علت محرک مشخص رخ دهد. برخلاف نوع حاد، ریزش مو ممکن است به طور پیوسته ادامه داشته باشد. علت آن معمولاً به محرک‌های مزمن مانند کمبود آهن (Iron Deficiency) یا اختلالات تیروئیدی مرتبط است و به درمان عامل زمینه‌ای یا حمایت تغذیه‌ای نیاز دارد.

درمان ریزش موی تلوژن افلوویوم

درمان علت زمینه ای

اولین و مهم‌ترین گام در درمان تلوژن افلوویوم، شناسایی و درمان علت زمینه‌ای است. عواملی مانند کم‌ کاری تیروئید، کمبود آهن، یا دیگر اختلالات هورمونی ممکن است به صورت مستقیم باعث ایجاد تلوژن افلوویوم شوند. برای مثال:

کم‌کاری تیروئید: می‌تواند منجر به ریزش موی مزمن شود. بررسی سطح TSH در این زمینه ضروری است.

کمبود آهن: ارزیابی آهن سرم، فریتین و اشباع آهن برای تأیید کمبود آهن الزامی است. ایجاد تغییرات در رژیم غذایی برای جبران این کمبود می‌تواند به بهبود وضعیت موها کمک کند. در صورتی که تلوژن افلوویوم ناشی از مصرف دارو باشد، شناسایی و قطع داروهای مربوط نیاز است. درمان هر یک از این موارد معمولاً منجر به بازگشت رشد موها می‌شود.

درمان های دارویی

درمان‌های دارویی برای تلوژن افلوویوم به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

مینوکسیدیل: این دارو به عنوان یک درمان موضعی به کار می‌رود. اگرچه تحقیقی مبنی بر تأثیر مثبت آن در تلوژن افلوویوم وجود ندارد، اما برخی از پزشکان آن را به بیماران عرضه می‌کنند که مایل به ایفای نقش فعال در درمان هستند. ماینوکسیدیل خوراکی نیز یک گزینه جدیدتر و موثر برای افرادی است که در استفاده از فرمولاسیون‌های موضعی مشکل دارند.

دریافت بیوتین: ویتامین B7 یکی از اصلی ترین عوامل در بهبود کیفیت موها، سلامت کلی و رشد و تقویت آنها در نظر گرفته می شود. بهتر است به دریافت این ویتاین و در کل ویتامین های گروه B توجه بسیاری شود. درکل باید در نظر داشت که مصرف مکمل های مناسب می تواند به بهبود وضعیت کلی مو و تسریع روند بهبودی کمک کند.

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی

از آنجایی که ریزش مو تلوژن افلوویوم می تواند به سبک زندگی شما، مقدار هیجانات منفی که تجربه میکنید و همچنین مقدار توجهی که ورزش و خواب منظم دارید، وابسته باشد، این موضوع دارای اهمیت است، بنابر این به صورت موردی کمی موارد ذکر شده را باز میکنیم.

تغذیه سالم: مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین، آهن، روی، ویتامین‌ها (به ویژه ویتامین D) و سایر مواد مغذی ضروری برای سلامت مو، می‌تواند به تقویت فولیکول‌های مو و تسریع روند بهبودی کمک کند.

مدیریت استرس: همانطور که در مقاله وبسایت NCBI اشاره شده، استرس فیزیولوژیک می‌تواند باعث تحریک تلوژن افلوویوم شود. بنابراین، مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش منظم، خواب کافی و … می‌تواند به بهبود ریزش مو کمک کند. توجه کنید که وقتی راجع به اهمیت خواب کافی حرف میزنیم، باید حدود 7 تا 9 ساعت خواب شبانه را در نظر داشت.

پرهیز از رژیم های غذایی سخت: بعضی افراد با هدف لاغری و تناسب اندام، رژیم های سخت غذایی را دریافت میکنند که این عامل میتواند محدود کننده باشد و منجر به کمبود های تغذیه ای و تشدید ریزش مو شود.

درمان های مکمل

از آنجایی که ویتامین ها در حفظ سلامت موها بسیار نقش دارند و در ریزش موی تلوژن افلوویوم نیز، موثر هستند، مزوتراپی (Mesotherapy) که یک روش درمانی غیر تهاجمی است، می تواند به درمان ریزش مو تلوژن افلوویوم کمک کند. مزوتراپی شامل تزریق های مکرر و ریز مقادیری از ویتامین ها، مواد معدنی، آمینو اسیدها، فاکتور های رشد و دارو ها می شود و به لایه مزودرم تزریق می شود.

مورد بعدی استفاده از سم بوتولینوم A که با نام تجاری بوتاکس شناخته می شود مورد بررسی است. این رویکرد، نسبتا جدید است و هنوز تحقیقات کاملی صورت نگرفته است. اما تئوری ها در این باره میگویند که به واسطه کاهش تنش عضلانیو تاثیر غیر مستقیم  بر سیکل یا چرخه ی رشد مو می تواند به تلوژن افلوویوم کمک کند.

حمایت عاطفی از بیمار

با توجه به مقاله وب سایت Cleveland Clinic  حمایت عاطفی و اطمینان بخشی به بیماران می تواند به طور ویژه ای بر کاهش اضطراب و نگرانی آنها تاثیر بگذارد. اطمینان دادن به بیمار در مورد سیر خوش خیم بیماری و احتمال بهبودی کامل، نقش مهمی در درمان تلوژن افلوویوم ایفا میکند میتواند کیفیت زندگی بیمار را تا حدی بالا ببرد.

پیشگیری از ریزش موی تلوژن افلوویوم

اگرچه پیشگیری قطعی از تلوژن افلوویوم به دلیل دخیل بودن عواملی نظیر بیماری‌ها و تغییرات فیزیولوژیک بدن، همواره میسر نیست، اتخاذ سبک زندگی سالم و مراقبت صحیح از مو می‌تواند به طور چشمگیری احتمال بروز این عارضه را کاهش داده و به حفظ سلامت و استحکام تارهای مو کمک نماید.

مدیریت استرس

استرس، اعم از حاد و مزمن، به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محرک تلوژن افلوویوم شناخته می‌شود. بنابراین، مدیریت کارآمد استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی (مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق و ذهن‌آگاهی)، تضمین خواب کافی و باکیفیت (7-9 ساعت)، فعالیت بدنی منظم، برخورداری از حمایت‌های اجتماعی و عاطفی و در صورت لزوم، مشاوره با متخصصان روانشناسی، نقشی اساسی در پیشگیری از این اختلال ایفا می‌نماید.

تغذیه مناسب و ورزش منظم

تغذیه سالم، سنگ بنای سلامت مو محسوب می‌گردد. کمبود ریزمغذی‌ها، به ویژه پروتئین، آهن، روی و ویتامین‌های گروه B، می‌تواند منجر به تضعیف تارهای مو و افزایش ریزش گردد. بنابراین، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین (40-60 گرم در روز)، آهن، روی، ویتامین‌های A، B، C، D و E و سایر مواد مغذی ضروری، نظیر رژیم غذایی مدیترانه‌ای، حائز اهمیت است. برای رسیدن به این نتیجه میتوانید از مکمل هایی مانند فیتو و پریورین استفاده کنید. همچنین، هیدراتاسیون کافی بدن از طریق نوشیدن آب کافی و انجام منظم تمرینات ورزشی به منظور بهبود گردش خون در پوست سر، توصیه می‌ شود.

مراقبت صحیح از موها

مراقبت نامناسب از مو می‌تواند به آسیب‌دیدگی و افزایش ریزش مو منجر شود. شستشوی ملایم مو با استفاده از شامپوهای ملایم و متناسب با نوع مو، استفاده منظم از نرم‌کننده‌ها به منظور حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی مو، به حداقل رساندن استفاده از وسایل حرارتی حالت‌دهنده مو (نظیر سشوار و اتو مو)، اجتناب از مواد شیمیایی قوی (مانند رنگ مو و دکلره) به صورت مکرر، انتخاب مدل موی مناسب که از کشیدگی بیش از حد موها جلوگیری نماید و برس زدن ملایم موها با استفاده از برس مناسب، از جمله اقدامات ضروری در مراقبت صحیح از موها به شمار می‌روند.

این مقاله به قلم مهرداد عبداللهی در تیم محتوا شانه سار تولید شد. شانه سار وارد کننده محصولات اورجینال مراقبت از مو از جمله کپسول پریورین و قرص فیتو بوده که تاثیر به سزایی در کنترل ریزش مو و رویش مجدد مو دارند. در صورتی که نیاز به مشاوره رایگان دارید با شماره  02128429461 در ارتباط باشید. کارشناسان شانه سار مشتاق شنیدن صدای شما هستند.