ریزش موی سکه ای (آلوپسی آره آتا) علل، علائم، تشخیص و درمانهای موثر

ریزش موی سکه ای یا آلوپسی آره آتا(Alopecia Areata)، یکی از انواع مدل های ریزش مو است، که به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می شود. این مدل از ریزش مو می تواند در هر سن و جنسیتی اتفاق بیفتد و افراد را درگیر کند، اما اغلب در دوران کودکی و نوجوانی ظاهر می شود. اگر چه که در بسیاری از موارد باعث نگرانی و ایجاد فشار روانی و استرس در افراد است، اما خوشبختانه قابل کنترل و درمان است. در این مقاله به درک علل، علائم، روش های تشخیص و درمان های موثر برای آلوپسی آره آتا یا ریزش موی سکه ای، به صورت جامع میپردازیم.

ریزش موی سکه ای چیست؟

تعریف آلوپسی آره آتا

آلوپسی آره آتا (Alopecia Areata) یک بیماری خود ایمنی است که باعث ریزش موی سرو گاهی حتی سایر نواحی بدن نیز می شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به فولیکول های مو حمله میکند و موجب ریزش مو به صورت تکه های گرد یا بیضی می شود که به همین خاطر به ریزش موی سکه ای معروف شده است. اصطلاح “آلوپسی” به معنای ریزش مو و “آره آتا” به معنای بروز آن در نواحی کوچک و پراکنده است. این بیماری می تواند در هر سن، جنسیت و نژادی بروز کند که البته اغلب در دوران کودکی و نوجوانی پدیدار می شود.

انواع ریزش موی سکه ای

آلوپسی آره آتا انواع مختلفی دارد که بر اساس میزان ریزش مو و الگو و شکل آن طبقه بندی می شود:

• آلوپسی آره آتا توتالیس (Alopecia Areata Totalis): ریزش کامل موهای سر
• آلوپسی آره آتا یونیورسالیس (Alopecia Areata Universalis): ریزش کامل موهای سر و بدن
• آلوپسی آره آتا اوفیازیس (Ophiasis Alopecia Areata): ریزش مو به صورت نواری در اطراف لبه‌های پایینی و کناری پوست سر در واقع در پایین جمجمه
• آلوپسی آره آتا منتشر (Diffuse Alopecia Areata): نازک شدن موها به جای ریزش تکه ای

تفاوت ریزش مو سکه ای با سایر انواع ریزش مو

مهم‌ترین تفاوت آلوپسی آره آتا با سایر انواع ریزش مو، الگوی ریزش مو است. در آلوپسی آره آتا، ریزش مو به صورت ناگهانی و در قالب تکه های گرد یا بیضی شکل و یا به اصطلاح سکه ای، کاملا بدون مو میگردد. این ریزش ها میتواند در هر قسمتی از پست سر، ریش و ابرو یا بدن ظاهر شود. در انواع دیگر ریزش مو ریزش مو عموما به تدریج و با نازک شدن تار موها شروع می شود و برای مثال در ریزش موی آندروژنیک در مردان معمولا با عقب رفتن خط رویش مو پدیدار می شود و در زنان ریزش مو به صورت پراکنده رخ می دهد.

علل و عوامل خطر ریزش موی سکه ای

نقش ژنتیک در ریزش موی سکه ای

ریزش موی سکه‌ای در افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، شیوع بیشتری دارد. مطالعاتی در وب سایت Cleveland Clinic نشان داده‌اند که ژن‌های متعددی هستند که در بروز این بیماری نقش دارند، به خصوص ژن‌هایی که در تنظیم سیستم ایمنی بدن دخیل هستند. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده (پدر، مادر، خواهر یا برادر) به این مدل از ریزش مو مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرد به این بیماری افزایش می‌یابد. البته که، وجود سابقه خانوادگی به معنای ابتلای قطعی نیست و بسیاری از افراد مبتلا، سابقه خانوادگی ندارند.

بیماری های خود ایمنی و ارتباط آنها با آلوپسی آره آتا

آلوپسی آره آنا یک بیماری خودایمنی محسوب می‌شود که  به این معنی که سیستم ایمنی بدن خطا میکند و به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و باعث ریزش مو می‌شود. ریزش موی سکه‌ای اغلب با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند ویتیلیگو (لک و پیس)، بیماری تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری تیروئید)، لوپوس، روماتیسم مفصلی و دیابت نوع 1 همراه است. این ارتباط نشان می‌دهد که ممکن است مکانیسم‌های ایمنی مشترکی در بروز این بیماری‌ها نقش داشته باشند.

استرس و اضطراب به عنوان محرک های احتمالی

بر اساس مطالعه ای در وب سایت Huidarts.com از استرس و اضطراب به عنوان علت اصلی آلوپسی آره آتا نمیتوان یاد کرد، اما میتواند به عنوان یک عامل محرک در افرادی که زمینه ژنتیکی این بیماری را دارند، عمل کند. استرس شدید فیزیکی یا فشار روانی زیاد، میتواند چرخه طبیعی رشد مو را مختل کند و در نهایت منجر به ریزش مو شود. بسیاری از مبتلایان به ریزش مو سکه ای، شروع بیماری خود را به دنبال یک جریان استرس آور گزارش داده اند.

تاثیر عواملی مانند عفونت ها و کمبود های تغذیه ای

برخی عوامل دیگر نیز ممکن است در بروز آلوپسی آره اتا نقش داشته باشند که البته شواهد محدودی در رابطه به آنها موجود است. برای مثال برخی عفونت های ویروسی یا باکتریایی ممکن است در بعضی از افراد باعث تحریک سیستم ایمنی و شروع ریزش مو سکه ای شود. البته که کمبود شدید برخی از مواد مغذی مانند آهن، زینک، ویتامین D و بیوتین نیز ممکن است در برخی موارد با ریزش مو همراه باشد که البته نقش آنها در آلوپسی آره آتا به طور قطعی اثبات نشده است.

علائم و تشخیص ریزش موی سکه ای

علائم اولیه 

• ایجاد لکه‌های طاس: اصلی ترین علامت ریزش موی سکه‌ای، ظهور ناگهانی یک یا چندین لکه طاس گرد یا بیضی شکل بر روی پوست سر است. این لکه‌ها عموما صاف و بدون مو هستند و ممکن است به تدریج بزرگ‌ تر شوند یا لکه‌های جدیدی در کنار آن‌ها بوجود بیاید.
• ریزش مو در سایر نواحی بدن: ریزش موی سکه‌ای علاوه بر پوست سر، می‌تواند در نواحی دیگری از بدن مانند ریش، ابرو، مژه، موی زیر بغل و ناحیه تناسلی نیز رخ دهد.
• تغییرات در ناخنها: در برخی افراد مبتلا به ریزش موی سکه‌ای، تغییراتی در ناخن‌ها مشاهده می‌شود. این تغییرات می تواند شامل ایجاد فرورفتگی‌های کوچک، خطوط، شیارها، شکنندگی و تغییر رنگ ناخن‌ها باشد.

تشخیص بالینی توسط پزشک متخصص پوست و مو

پزشک متخصص پوست و مو (Dermatologist) میتواند با معاینه فیزیکی و بررسی الگوی ریزش (شکل ریزش مو)، آلوپسی آره آتا را تشخیص دهد. پزشک در مورد سابقه پزشکی شما، شروع ریزش مو، سابقه خانوادگی یا سایر بیماری های خود ایمنی سوالاتی می پرسد. هم چنین ممکن است که ناخن های شما را نیز معاینه کند.

آزمایش های تشخیصی مثل بیوپسی پوست و آزمایش خون

اگر پزشک شما در تشخیص آلوپسی آره آتا یا ریزش موی سکه ای تردید داشته باشد و یا بخواهد که سایر علل اختمالی را رد کند، ممکن است برای شما آزمایش های تکمیلی را تجویز کند که شامل بیوپسی پوست و آزمایش خون می شود. در بیوپسی پوست، نمونه کوچکی از پوست سر برداشت می شود و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می شود. در آزمایش خون نیز برای بررسی وجود بیماری های خود ایمنی یا کمبود های تغذیه ای اینجام می شود.

روش های درمان ریزش موی سکه ای

درمان ریزش موی سکه ای، به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل سن بیمار، وسعت ریزش مو، علت ایجاد این بیماری و مدت زمان ابتلا است. هدف اصلی درمان، تحریک رشد مجدد مو و جلوگیری از پیشرفت آن است. البته باید گفت که در حال حاضر، درمان قطعی برای آلوپسی آره اتا وجود ندارد و روش هایی که در ادامه توضیح میدهیم به کنترل بیماری و بهبود ظاهر بیماری کمک میکند.

درمان های دارویی

• کورتیکواستروئید ها: ضد التهاب‌ های قوی هستند که می‌توانند التهاب فولیکول‌های مو را کاهش داده و به رویش مجدد مو کمک کنند. کورتیکواستروئیدها به شکل‌های موضعی (کرم، پماد، لوسیون)، تزریقی (تزریق مستقیم به نواحی طاس) و خوراکی (قرص) تجویز می‌شوند. تزریق کورتیکواستروئید یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمان ریزش موی سکه‌ای در بزرگسالان به شمار می‌رود. عوارض جانبی دارد؟ بله، عوارض موضعی شامل نازک شدن پوست، قرمزی و خارش می‌شود. تزریق ممکن است درد، فرورفتگی و تغییر رنگ پوست را نیز به دنبال داشته باشد. عوارض خوراکی نیز شامل افزایش وزن، فشار خون، پوکی استخوان و افزایش خطر عفونت است.
  
• ماینوکسیدیل: ماینوکسیدیل دارویی است که به صورت موضعی استفاده شده و محرک رشد مو است. این دارو با افزایش خون‌ رسانی به پوست سر و تحریک فولیکول‌های مو، به رویش دوباره‌ ی مو کمک می‌کند. ماینوکسیدیل در درمان ریزش موی سکه‌ ای خفیف تا متوسط موثر بوده و می‌تواند به تنهایی یا همراه با سایر روش‌ها استفاده شود. عوارض جانبی آن معمولاً خفیف و شامل خارش، خشکی و تحریک پوست سر است.
  
• ایمونومودولاتورها: این دسته از داروها، تنظیم‌ کننده‌ی سیستم ایمنی بدن هستند. آنترالین، دیفن سیپرون (DPCP) و سیکلوسپورین از جمله ایمونومودولاتورهایی هستند که در درمان ریزش موی سکه‌ای کاربرد دارند. بر اساس مقالاتی در Huidarts و National Alopecia Areata Foundation  این داروها با کاهش فعالیت سیستم ایمنی و جلوگیری از حمله‌ ی آن به فولیکول‌های مو، به کنترل ریزش موی سکه‌ ای کمک می‌کنند. عوارض جانبی آن‌ها می‌تواند شامل تحریک پوست، خارش، قرمزی و در موارد نادر، واکنش‌های آلرژیک شدید باشد.

درمان های غیر دارویی

• پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): در PRP، پلاسمای غنی از پلاکت از خون خود فرد گرفته شده و به پوست سر تزریق می‌شود. پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد هستند که می‌ توانند به تحریک رویش مو و ترمیم فولیکول‌ها کمک کنند.
  
• مزوتراپی (Mesotherapy): مزوتراپی نیز شامل تزریق مستقیم ترکیبی از ویتامین‌ ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه و سایر مواد مغذی به پوست سر است که با تغذیه‌ ی فولیکول‌های مو، به بهبود ریزش موی سکه‌ ای کمک می‌کند. این روش‌ها معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط و به صورت ترکیبی با سایر درمان‌ها به کار می‌روند.
  
• کاشت مو (Hair Transplant): کاشت مو یک روش جراحی است که در آن فولیکول‌های مو از ناحیه‌ای از پوست سر که دارای موهای سالم است (معمولاً پشت سر) برداشته شده و به نواحی طاس پیوند زده می‌شود. این روش برای همه‌ی افراد مبتلا به ریزش موی سکه‌ای مناسب نیست و معمولاً برای موارد شدید و مقاوم به درمان‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود.

درمان های خانگی و مراقبت های مو

به عنوان یک توصیه عمومی میتوان گفت که استفاده از شامپوهای ملایم و بدون سولفات که مخصوص موهای نازک و شکننده هستند، می‌تواند به حفظ سلامت مو و جلوگیری از تحریک پوست سر کمک کند. باید از شامپوهای قوی و حاوی مواد شیمیایی تحریک‌ کننده که باعث خشکی و التهاب پوست سر می‌شوند، پرهیز کرد.

از طرفی داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل که حاوی پروتئین، ویتامین‌ ها (به ویژه ویتامین‌های گروه B، ویتامین D و ویتامین E)، مواد معدنی (مانند آهن، روی و سلنیوم) و اسید های چرب ضروری باشد، برای سلامت و رشد موها ضروری است. در صورت کمبود مواد مغذی، ممکن است پزشک مصرف مکمل‌ های غذایی را تجویز کند. این مکمل های میتوانند شامل قرص فیتو و قرص پریورین باشد که منبع غنی از مواد مغذی و مورد نیاز برای سلامت مو است.

درمان ریزش مو سکه ای در کودکان

درمان آلوپسی آره‌آتا در کودکان، به دلیل حساسیت‌های ویژه‌ی سنی، نیازمند رویکردی محتاطانه نسبت به بزرگسالان است. پزشکان با در نظر گرفتن سن کودک، شدت بیماری، وسعت ناحیه‌ی درگیر و احتمال بروز عوارض جانبی، بهترین روش درمانی را انتخاب می‌کنند. در خط اول درمان، معمولاً از کورتیکواستروئیدهای موضعی با قدرت کم تا متوسط مانند هیدروکورتیزون 1% یا 2.5% استفاده می‌شود. درمان ممکن است چندین ماه به طول انجامد تا نتایج قابل مشاهده‌ ای حاصل شود. استفاده از این داروها در کودکان، به دلیل احتمال نازک شدن پوست، آتروفی و تغییر رنگ پوست، باید با دقت و تحت نظر پزشک باشد. ماینوکسیدیل موضعی 2% یا 5% نیز می‌تواند به عنوان درمان کمکی همراه با کورتیکواستروئیدها یا به تنهایی استفاده شود.

در موارد مقاوم‌ تر، ممکن است از آنترالین (دیترانول) استفاده شود. آنترالین یک داروی موضعی است که با تحریک پوست سر و ایجاد یک واکنش التهابی خفیف، پاسخ ایمنی بدن را تغییر داده و به تحریک رشد مو کمک می‌کند. در موارد شدید ریزش موی سکه‌ ای در کودکان که به درمان‌ های خط اول پاسخ نمی‌دهند، گزینه‌ های درمانی دیگری با احتیاط بیشتر در نظر گرفته می‌شوند.

تزریق کورتیکواستروئید به داخل ضایعه، ممکن است در کودکان بزرگتر و با ریزش موی وسیع‌تر انجام شود، اما این روش با درد همراه است و نیاز به بی‌حسی موضعی دارد. در ادامه موارد متعددی از داروها میتواند مورد استفاده قرار گیرد که بایستی تحت نظارت پزشک متخصص و دقت بالایی برای کودک تجویز شود.

پیش آگاهی و مراقبت های بعدی در ریزش مو سکه ای

عود بیماری و احتمال بهبودی

آلوپسی آره‌آتا یک بیماری غیرقابل پیش‌بینی است. دوره‌ه ای ریزش و رویش مجدد مو می‌ توانند به طور مکرر رخ دهند. یعنی باید توجه کرد که حتی پس از بهبودی کامل، احتمال عود مجدد بیماری وجود دارد. میزان بهبودی و عود بیماری در افراد مختلف، متفاوت است. در برخی افراد، ریزش مو ممکن است محدود به چند سکه کوچک باشد و به طور خود به‌ خود یا با درمان بهبود یابد، در حالی که در برخی دیگر، ریزش مو ممکن است گسترده‌ تر باشد و به درمان‌های قوی‌تری نیاز داشته باشد.

مراقبت از پوست سر و موهای آسیب دیده

• پوست سر در نواحی طاس، بیشتر در معرض تابش نور آفتاب و آسیب های ناشی از آن است. استفاده از کلا، روسری یا ضد آفتاب های مخصوص پوست سر، به خصوص در فصول گرم سال میتواند موثر باشد.
• استفاده از شامپو های ملایم و بدون سولفات در افرادی که موهای ضعیفی دارند بسیار کمکم کننده است. همچین سعی کنید از شستشوی بیش از حد و شدید موها خودداری کنید.
• رنگ کردن، دکلره کردن، فر کردن یا صاف کردن موها با مواد شیمیایی میتوانند آسیب زا باشند چرا که عموما از مواد شیمیایی قوی استفاده می شود که موهای شمارا ضعیف و ضعیف تر میکند. با در نظر داشتن اینکه زیبایی و اعتماد به نفس و حال خوش در دوران این بیماری، بسیار مهم است، حداقل بهتر است کمتر سراغ رنگ و دکلره کردن مو بروید.
• مدیریت استرس نیز یکی از عوامل بسیار تاثیر گذار در کنترل ریزش موی سکه ای است. تکنیک های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن، ورزش و تمرینات تنفس عمیق را حتما امتحان کنید که قطعا به بهبود وضعیت شما کمک میکند.

مشاوره با متخصص پوست و مو

مراجعه منظم به متخصص پوست و مو برای بررسی وضعیت بیماری، ارزیابی اثربخشی درمان و تنظیم برنامه‌ ی درمانی ضروری است. پزشک متخصص می‌ تواند با توجه به شرایط بیمار، بهترین روش‌های درمانی و مراقبتی را توصیه کند و به سوالات و نگرانی‌ های بیمار پاسخ دهد. همچنین، در صورت مشاهده‌ی هرگونه تغییر در وضعیت بیماری، مانند افزایش ریزش مو، بروز علائم جدید یا عدم پاسخ به درمان، پزشک میتواند تصمیم جدیدی را اتخاذ کند.

این مقاله به قلم مهرداد عبداللهی در تیم محتوا شانه سار تولید شد. شانه سار وارد کننده محصولات اورجینال مراقبت از مو از جمله کپسول پریورین و قرص فیتو بوده که تاثیر به سزایی در کنترل ریزش مو و رویش مجدد مو دارند. در صورتی که نیاز به مشاوره رایگان دارید با شماره  02128429461 در ارتباط باشید. کارشناسان شانه سار مشتاق شنیدن صدای شما هستند.